Hôm nay, ngày Gia đình Việt Nam nhưng tôi lại muốn viết về mẹ chồng tôi, muốn dành một nén tâm nhang cho mẹ. Bà vừa là mẹ vừa là người thầy dạy tôi mọi điều khi tôi mới chân ướt, chân ráo rời quê hương đến một vùng đất hoàn toàn xa lạ. Tôi làm dâu nhà mẹ thấm thoắt đã hơn một phần tư thế kỷ. Mẹ cũng đã rời bỏ cõi tạm, cưỡi hạc bay về miền cực lạc. Nhưng những ký ức về mẹ như ngọn lửa luôn âm ỉ cháy trong tôi.
Bà là con gái một trong bốn họ Lang lớn nhất Hòa Bình dưới chân dốc Chồng Mâm. Bà thừa hưởng nhiều nét đẹp của cha mẹ mình những ông Lang, bà Lang đẹp nức tiếng một thời. Khi tôi về làm dâu bà đã hơn 60 tuối nhưng vẫn giữ được dáng người thanh thoát, nước da trắng hồng khỏe mạnh, mái tóc đen dài luôn thoang thoảng hương bồ kết lúc nào cũng được búi gọn sau gáy. Đặc biệt bà có nụ cười thật ấm áp với hàng răng đều tăm tắp và đen nhưng nhức lúc nào cũng thơm nồng mùi trầu thuốc.
Ngày đó, ngôi làng nhỏ còn rất nghèo, người dân sống chủ yếu nhờ vào những nương sắn, nương khoai, dong riềng dưới chân ngọn núi Rộc bốn mùa mây phủ và những mảnh ruộng bậc thang nhỏ xíu nằm giữa làng. Cái đói, cái nghèo luôn đeo bám. Ăn không đủ no, mặc không đủ ấm nên không lấy làm lạ khi rất nhiều người trung tuổi trong làng học không hết cấp I. Nhưng mẹ chồng tôi lại là người có tư tưởng rất tiến bộ. Bà không để cho đứa con nào thất học. Để có tiền trang trải học hành cho 9 đứa con bà đã không từ bất kỳ công việc khổ cực nào miễn là có tiền nuôi các con. Không phụ công bà, các anh chị chồng tôi lần lượt trở thành bác sỹ, kỹ sư, bộ đội, …góp sức mình xây dựng tổ quốc. .
Bà luôn chân luôn tay làm việc. Khu vườn nhỏ trước nhà lúc nào cũng đủ các thứ hoa trái. Dưới bàn tay chăm sóc của bà, những dây bầu, dây bí tươi xanh mơn mởn, hoa vàng rực, quả trĩu trịt, chen chúc trên giàn. Những bắp ngô mập mạp béo múp. Những củ khoai tím lịm ngọt ngào. Mùa nào thức nấy khu vườn như một thiên đường nhỏ đầy màu sắc dành cho các con tôi.
Bà không chỉ thương yêu các con mà còn rất hay giúp đỡ mọi người. Vốn có nghề bốc thuốc nam cha ông truyền lại nhưng bà không dùng nó để kiếm tiền mà để cứu người. Bệnh nhân của bà là những cặp đôi hiếm muộn từ các nơi đổ về với mong muốn có được đứa con cho vui cửa vui nhà, là những gia đình trong làng, đêm hôm khuya khoắt chồng con đau bệnh không kịp đi bệnh viện. Ai đến xin thuốc bà cũng cho, không kể giàu nghèo, không kể xa gần, không kể lúc đó là đêm khuya hay sáng sớm. Bà thường bảo: “Trăm việc tốt không bằng việc cứu người”.
Biết tôi thích món rau đồ. Bà thường vào rừng kiếm rau về đồ và để dành cho tôi. Món rau đồ của bà mang đầy đủ hương vị của núi rừng. Nó có vị thơm ngậy của những hạt vừng đen mọc dưới chân núi Rộc. Vị nhăng nhẳng đắng của thứ quả cà dại đầy gai mọc ven đường. Vị thanh mát của rau muồng muồng, của mụn éo vừa chui từ dưới đất lên. Vị ngọt của những tai nấm mọc trên các thân cây mục mùa mưa. Sau này tôi đi nhiều nơi và cũng được thưởng thức nhiều loại rau đồ nhưng vẫn không thấy ngon bằng món rau của mẹ chồng tôi – món rau mang cả tình thương của mẹ dành cho con.
Bà là người thầy đầu tiên khi tôi mới đến vùng đất này. Từ việc cấy hái tới những phong tục, ma chay của người Mường. Ở đây, khi bố mẹ mất các con thường phải cắt tóc để tang. Ngày bố chồng tôi mất, ông thầy mo đang cầm kéo định cắt tóc tôi thì bà ngăn lại và nói: “Cắt cho cháu ít thôi. Sau này cháu còn phải đi dạy học.” Mẹ chồng tôi là thế, bà luôn quan tâm đến các con. Luôn dành những thứ tốt nhất cho con cái mình.
Tôi là đứa con dâu út ít của bà chỉ nhỉnh hơn mấy đứa cháu trong nhà vài tuổi. Có lẽ vì thế mà bà càng thương tôi hơn. Những đêm đông giá rét, bên bếp lửa rừng rực cháy tôi thích lồng bàn tay nhỏ bé của mình vào đôi bàn tay ấm áp, thô nháp vì lao động vất vả của mẹ nghe bà rầm rì kể những câu chuyện cổ tích của người Mường: Những câu chuyện về cái tên Kim Bôi, sự tích núi Rộc…Hoặc nghe bà đọc vanh vách những bài thơ, bài ca dao xưa cũ. Đặc biệt tôi thích ngắm bóng bà chập chờn bên vách nứa, thích mùi trầu thơm nồng tỏa ra từ người bà. Mùi trầu thơm đó cho tôi cảm giác thật ấm áp, cảm giác được yêu thương, che chở.
Nay mẹ chồng tôi không còn nữa nhưng những ký ức về bà, những yêu thương mà bà đã dành cho các con thì luôn hiện hữu. Tôi mong bà nơi miền cực lạc cũng có một cuộc sống vui vẻ và được mọi người yêu thương như bà đã từng yêu thương các con mình.
Hòa Bình, 28/6/2021.
Tác giả: Hồng Vân
